Verboden Passie: Van Inferno tot Camelot

A: Vandaag duiken we in een van de grootste meesterwerken uit de wereldliteratuur: Dante Alighieri's 'La Divina Commedia'. Geschreven tussen ongeveer 1308 en 1320, is dit Italiaanse verhalende gedicht in essentie een diepgaande allegorie over de reis van de ziel na de dood. Dante zelf onderneemt daarin een imaginaire tocht door de hel, het vagevuur en het paradijs, geleid door de Romeinse dichter Vergilius, die de rede symboliseert, en later door Beatrice in het paradijs.

A: Binnen dit epische werk komen we in de hel, specifiek in de tweede kring, de tragische figuren Paolo en Francesca tegen. Deze kring is gewijd aan de zonde van lust. Francesca was uitgehuwelijkt aan de misvormde Giovanni da Malatesta om een oorlog te beëindigen, maar werd verliefd op zijn knappe broer Paolo. Hun verboden liefde leidde ertoe dat Giovanni hen beiden vermoordde toen hij hun affaire ontdekte.

B: En hun straf in de hel symboliseert dan die onbeheerste passie, begrijp ik?

A: Precies. Hun straf is dat ze voor eeuwig worden meegesleurd door een onophoudelijke, krachtige stormwind. Deze wind is een direct symbool voor hun onbeheerste passie, die hen tijdens hun leven meesleepte en tot hun tragische einde leidde. Ze vinden nooit rust, net zoals hun verlangens hen nooit rust gaven. De invloed van Dante's 'Divina Commedia' op de beeldende kunst is overigens enorm, mede dankzij figuren zoals Paolo en Francesca.

A: Denk aan Auguste Rodin, die eind negentiende eeuw de opdracht kreeg voor 'De Hellepoort', een monumentale toegangspoort gebaseerd op het epos. Rodin werkte hier meer dan dertig jaar aan, ontwierp ruim tweehonderd figuren, maar de poort bleef onvoltooid. Interessant is dat zijn beroemde sculptuur 'De Kus', die Paolo en Francesca uitbeeldt, oorspronkelijk voor de poort bedoeld was. Rodin verwijderde het later omdat hij vond dat de pure passie niet paste bij het overweldigende leed op de poort.

B: Dus de intensiteit van hun liefde was te sterk voor de hellepoort?

A: Precies, het contrasteerde te veel met de wanhoop. Een andere kunstenaar, de Nederlands-Franse schilder Ary Sheffer, benaderde het verhaal anders. Hij focuste op de eeuwige verbondenheid van Paolo en Francesca. In zijn werken zie je ze als zwevende figuren, bijna letterlijk aan elkaar vast, vaak met een sterk licht-donkercontrast. Hun ogen zijn gesloten, maar ze kussen elkaar niet, wat een verstilde tragiek creëert. Dante en Vergilius zijn hierbij vaak aanwezig als toeschouwers, observerend hoe de geliefden door hun passie worden meegesleurd.

A: Na de intense emoties van Paolo en Francesca maken we nu een sprong naar een andere iconische verboden liefde, geworteld in de middeleeuwse hoofse romans: die van Lancelot en Guinevere uit de legende van Koning Arthur. Hier zien we opnieuw hoe persoonlijke passie de fundamenten van een samenleving kan ondermijnen.

A: De sleutelfiguren zijn Koning Arthur zelf, zijn koningin Guinevere, en natuurlijk zijn meest loyale ridder, Lancelot. Het is fascinerend hoe Chrétien de Troyes in de twaalfde eeuw Lancelot en het concept van hoofse liefde introduceerde, wat een enorme invloed had op de ridderromans van die tijd. Deze hoofse liefde, vaak buiten het huwelijk, vormde een spanningsveld tussen persoonlijke verlangens en maatschappelijke loyaliteit.

A: Het verhaal ontvouwt zich als een geheime, verboden liefde tussen Lancelot en Guinevere, die desondanks hun loyaliteit aan Koning Arthur, verliefd worden op elkaar. Deze affaire bleef lange tijd geheim, maar zoals zo vaak met zulke intense relaties, kon dit niet eeuwig duren. De ontdekking ervan, vaak door toedoen van Mordred of andere vijanden, leidde tot catastrofale gevolgen.

A: De affaire kwam uiteindelijk aan het licht door de machiavelli-achtige listen van Mordred, Arthurs bastaardzoon en neef, die Lancelot en Guinevere in bed betrapte. Dit verraad dwong Arthur om op te treden, waardoor Lancelot moest vluchten en Guinevere ter dood veroordeeld werd wegens verraad – een straf waar Lancelot haar op het nippertje van redde. Deze actie escaleerde het conflict tot een openlijke oorlog, waarbij Lancelot gedwongen werd tegen zijn koning te vechten.

B: Dus, de ontdekking van hun liefde was de directe oorzaak van de ondergang van Camelot?

A: Absoluut. De ontdekking veroorzaakte een diepe kloof binnen de Ronde Tafel en mondde uit in een burgeroorlog. Dit verraad en de daaropvolgende conflicten leidden uiteindelijk tot de val van Camelot en het tragische einde van het koninkrijk, een krachtig symbool van de destructieve kracht van verboden liefde en het conflict tussen persoonlijke passie, eer en loyaliteit. De legende heeft trouwens ook door de eeuwen heen gediend als inspiratie, denk aan de semi-opera 'King Arthur, or The British Worthy' uit 1691 met muziek van Henry Purcell.